Mặc dù xe điện ngày càng trở nên phổ biến nhưng vấn đề ô nhiễm bởi pin từ chúng vẫn đang gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt liên quan đến hoạt động tái chế.
Một trong những hiểu lầm phổ biến là về “đất hiếm” trong pin xe điện. Mặc dù được gọi là đất hiếm nhưng sự có mặt của chúng trong lớp vỏ trái đất nhiều hơn cả niken hoặc đồng, chỉ khác ở chỗ việc khai thác gặp nhiều khó khăn do sự phân tán của chúng. Mối quan tâm thực sự hiện nay nằm ở các vật liệu quan trọng khác như coban, lithium, niken, than chì và đồng. Dù không có dấu hiệu thiếu hụt nào vào năm 2030 nhưng nhu cầu gia tăng có thể gây áp lực lên nguồn cung. Vì vậy, việc tái chế pin xe điện đang nhận được nhiều sự quan tâm của cộng đồng.
Tin vui là, pin lithium-ion hoàn toàn có thể được tái chế khi các kỹ thuật hiện tại cho phép phục hồi khoảng 50% thành phần của pin thông qua phương pháp luyện kim nhiệt. Hơn nữa, các phương pháp thủy luyện mới hứa hẹn có thể nâng tỷ lệ tái chế lên tới 80-90%.
Mới đây, Mercedes-Benz đã khánh thành nhà máy tái chế pin đầu tiên tại Châu Âu, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc tái chế pin. Nhờ quy trình cải tiến kết hợp giữa phương pháp cơ học và thủy luyện, nhà sản xuất ô tô Đức này đã thu hồi được hơn 96% vật liệu từ pin, cho phép các nguồn tài nguyên quý giá này được tái sử dụng trong sản xuất xe điện mới.
Thách thức với tái chế pin xe điện
Mặc dù vậy, việc chuyển đổi sang quy mô công nghiệp trong lĩnh vực tái chế pin lithium-ion đang đối mặt với nhiều thách thức. Hiện tại, chưa đến 5% pin lithium-ion hết hạn sử dụng được tái chế, một phần do thị trường xe điện còn non trẻ với số lượng pin hết hạn sử dụng rất ít. Tuy nhiên, triển vọng trong tương lai có vẻ khả quan. Dự báo đến năm 2030 sẽ có khoảng 1,2 triệu pin xe điện hết hạn sử dụng trên toàn cầu, con số này có thể tăng lên 14 triệu vào năm 2040 và 50 triệu vào năm 2050. Việc tái chế pin không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí mà còn làm cho vật liệu tái chế trở nên cạnh tranh hơn so với nguyên liệu thô.
Để thực hiện mục tiêu này, Châu Âu đang tích cực thúc đẩy tái chế pin. Liên minh Châu Âu (EU) đã thông qua một quy định mới vào năm 2023 nhằm đặt ra các mục tiêu ràng buộc: 51% pin xe hạng nhẹ phải được thu gom vào năm 2029, và 61% vào năm 2032. Đặc biệt, tỷ lệ thu hồi lithium phải đạt 80% vào năm 2032. Quy định này cũng yêu cầu tích hợp vật liệu tái chế vào pin mới, với 16% cho coban, 6% cho lithium và 6% cho niken, nhằm khuyến khích phát triển nền kinh tế tuần hoàn.
Tuy nhiên, bên cạnh những ý tưởng khả thi vẫn tồn tại nhiều thách thức thực tế. Mặc dù pin có thể tái chế nhưng tác động của chúng đến môi trường cần được xem xét kỹ lưỡng. Việc khai thác nguyên liệu thô đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng. Lithium và coban chỉ chiếm 4% trọng lượng của pin, trong khi nhôm chiếm 29% và đồng, than chì, thép mỗi loại chiếm 9%. Các vật liệu này cũng đặt ra những thách thức trong quá trình chiết xuất nhưng lại ít được nhắc đến.
Sự tỉnh táo là điều cần thiết vì ngay cả khi được tối ưu hóa, việc tái chế vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Hơn nữa, tác động sinh thái của pin cần được so sánh cẩn thận với ngành công nghiệp dầu mỏ, vốn đã gây ra nhiều vụ tràn dầu, vi phạm nhân quyền và xung đột vũ trang.
Mặc dù quá trình chuyển đổi sang xe điện gặp nhiều thách thức, nhưng cũng mở ra cơ hội để phát triển các phương tiện di chuyển thân thiện với môi trường. Tóm lại, quan niệm cho rằng thế giới sẽ sớm đối mặt với hàng nghìn loại pin không thể tái chế là hoàn toàn sai lầm.
